Τα Τζαμιά του Εμινονού

You will be redirected to the new page in

seconds

Τόσες αμέτρητες φορές είχα περάσει απ'έξω μα ποτέ δεν έκαμνα τον κόπο να αφιερώσω λίγο απ'τον χρόνο μου και να επισκεφτώ τα τζαμιά που υπάρχουν σε ένα απ'τα πιο πολυσύχναστα σημεία της Πόλης. Και ενώ όλοι όσοι έχουν βρεθεί στην γέφυρα του Γαλατά και στο Eminonü έχουν μαγνητιστεί απ'το μεγάλο τέμενος Γενί Τζαμί, εκείνο δεν αποτελεί τον μοναδικό μουσουλμανικό ναό στην περιοχή. Υπάρχουν τρία θρησκευτικά μουσουλμανικά κέντρα πολύ κοντά το ένα με το άλλο στο ολοζώντανο Εμινονού. Σήμερα πήρα την απόφαση να τα επισκεφτώ όλα και να ανακαλύψω τις λεπτομέριες τους.

Ξεκίνησα απ'το Rüstem Pasa Camii που βρίσκεται μία ανάσα απ'τα σοκάκια του παζαριού, που υπάρχει εκεί. Το Ρουστέμ Πασά είναι υπερυψωμένο αφού ουσιαστικά έχει χτιστεί πάνω από ένα χάνι. Το χάνι ήταν κτιριακό συγκρότημα που χρησίμευε για την προστασία και την διανυκτέρευση των καραβανιών. Βέβαια στην περίπτωση της Πόλης χρησίμευε περισσότερο γιά την φύλαξη και αποθήκευση προιόντων και λειτουργούσε ως εμπορικό κέντρο.

Το υπερυψωμένο Rüstem Pasa Camii χτισμένο πάνω απ'το ομώνυμο χάνι

Εικόνα από το εξωτερικό του χανιού

Το τζαμί πήρε το όνομα του βεζύρη Rüstem, γαμπρού του Σουλειμάν του Μεγαλοπρεπή και ανήκει στην κατηγορία τεμένους με 8 στηρίγματα. Ο σχεδιασμός και η κατασκευή του ανήκει στον μέγιστο αρχιτέκτονα Σινάν, ο οποίος κάνοντας πειραματισμούς, λεπταίνει τα στηρίγματα και με αυτή την προνόηση προσφέρει μεγαλύτερη ευρυχωρία στο εσωτερικό του ναού. Έτσι τα στηρίγματα έγιναν οκτώ και η μετάβαση του κύκλου (τρούλος) σε οκτάγωνο είναι εύκολη και δίχως να παραβλέπονται κανόνες της Ιερής Γεωμετρίας. Σημαντικό είναι επίσης πώς με αυτό το πετυχημένο τρόπο πήρε την έμπνευση ώστε μετέπειτα να δημιουργήσει το αριστουργηματικό τέμενος Σελιμιγιέ στην Ανδριανούπολη.

Ο φωτισμός του Τζαμιού είναι χαρακτηριστικός διότι είναι παντού ομοιόμορφος. Επίσης πολύ ιδιαίτερη είναι και η διακόσμησή του.

Το εσωτερικό με τον ομοιόμορφο φωτισμό, την χαρακτηριστική διακόσμηση, το Mihrap και το Mimber

Στην αρχή θεωρούσα ότι η εσοχή, που ονομάζεται Mihrap, και που βρίσκεται στο ανατολικό τείχος (Kible) του ναού έχει κάποιον ιερό χαρακτήρα. Η εσοχή του Μιχράπ όμως είναι εκεί για προσανατολισμό, καθώς δείχνει απλά προς την Μέκκα και δεν διαθέτει κανέναν θρησκευτικό σκοπό. Γι'αυτό και σε πρώην Εκκλησίες νύν Τζαμιά το Mihrap δεν στέκει στο μέσον του ανατολικού τείχους μα λίγο δεξιότερα. Ο πυργίσκος που υπάρχει στα δεξιά λέγεται Mimber και σε αυτόν ανεβαίνει αυτός που θα κάνει το κύρηγμα. Πολλά Μιμπέρ είναι τόσο έξοχα κατασκευασμένα που αποτελούν πραγματικά έργα τέχνης.

Ένα ακόμα Μιχράπ στο εξωτερικό του ναού, να δείχνει την κατεύθυνση της Μέκκας

Σύμφωνα με το Κοράνι απαγορεύεται κάθε απεικόνιση ανθρώπινης μορφής. Έτσι λοιπόν η καλλιτεχνική διαμόρφωση έπρεπε να βρεί μία άλλην διέξοδο να εκφρασθεί. Από αυτόν τον παράγοντα λοιπόν προέκυψαν οι καλλιγραφίες, τα τσινιά και τα αραβουργήματα.

Τα αραβουργήματα είναι γεωμετρικά και φυτομορφικά σχέδια κάθε μορφής και πραγματικά υψηλής ποιότητας.

Ξύλινο αραβούργημα στο εσωτερικό του Ρουστέμ Πασά

Τα Τσινιά απ'την άλλη αποτελούν για την Οθωμανική διακόσμηση ότι τα ψηφιδωτά για την Βυζαντινή. Τα πιό φημισμένα απ'αυτά τα πλακάκια θεωρούνται της Νίκαιας και το εσωτερικό του Ρουστέμ Πασά είναι γεμάτο από τα εξαιρετικής ποιότητας Çini.

Τσινί από το εσωτερικό του Τζαμιού

Η φυτομορφική και γεωμετρική διακόσμηση του ναού είναι εξαιρετική

Δίπλα ακριβώς απ'το Ρουστέμ Πασά βρίσκεται το πιό άγνωστο τζαμί του Εμινονού, το Ελ χάτς Τιμουρτάς. Δυσκολεύτηκα να το βρώ στα στενά του παζαριού και μπόρεσα να προσανατολιστώ μόνον χάρις στον μιναρέ του. Το El HaçTimurtaş βρίσκεται πάνω από τα εμπορικά καταστήματα και για μεγάλο διάστημα ήταν παρατημένο, όμως επισκευάστηκε σχετικά πρόσφατα και πλέον δέχεται πιστούς και επισκέπτες.

Το Ελ χατς Τιμουρτάς πάνω από τα παζαρομάγαζα

Περιτριγυρισμένος από καλλιγραφίες στο εξώστη του τζαμιού...

...και κατασκοπεύοντας τους μουσουλμάνους στην προσευχή τους

Ξαναφήνοντας τα στενά παζαροσοκάκια πίσω μου, τράβηξα για το μεγαλειώδες Yeni Camii που ανήκειστην κατηγορία των μνημειωδών τεμένων και αποτελούν την υψηλότερη έκφραση της Οθωμανικής αρχιτεκτονικής. Ναοί σαν κι αυτόν εκτός απ'τον μνημειώδη χαρακτήρα τους βρίσκουν και πρακτική εφαρμογή στην χωρητικότητα πάρα πολλών πιστών.

Το μνημειώδες Γενί Τζαμί στο Εμινονού

Είναι βέβαιο πως για την κατασκευή όλων αυτών των ογκοδέστατων τζαμιών μελετήθηκε σίγουρα η Αγία Σοφία, αφού αποτελούσε λύση σε όλα τα προβλήματα που δημιουργεί το μέγεθος. Βέβαια η κατασκευή της Αγίας Σοφίας έχει άλλες ιδιομορφίες, μεγαλύτερη πολυπλοκότητα και κρυμμένα μυστικά που δεν αφορούν αυτήν την ανάρτηση.

Κι εδώ όμως παρατηρούμε τους μικρότερους τρούλους που με αντίθετες ωθήσεις πρακτικά λειτουργούν σαν στήριγμα και αισθητικά προκαλούν μία αρμονία στο βλέμμα. Στο Yeni Camii οι τρούλοι είναι συνολικά 66 και εξωτερικά μοιάζουν να πέφτουν ο ένας πάνω στον άλλον σαν ένας καταρράκτης!

Αρμονία, άψογη καλαισθησία και αρχιτεκτονική χαρακτηρίζει το Οθωμανικό δημιούργημα

Όλα τα τεμένη αυτού του τύπου διαθέτουν τεράστιους αυλόγυρους. Στην ανάπτυξη της Πόλης όμως το Γενί Τζαμί θυσιάσε τον δικό του για να ανοιχτεί και να περάσει ο δρόμος. Ακόμα κι έτσι όμως ο ρόλος του στην Οθωμανική κληρονομιά της Πόλης είναι σημαντικός. Η μνημειώδης πύλη ενισχύει το δέος που νοιώθει ο πιστός ή ο επισκέπτης και οι λεπτοί μιναρέδες τριγύρω προσδίδουν κομψότητα. Γενικά η μιναρέδες στην Τουρκία είναι λεπτοί και κομψοί με τους χαρακτηριστικούς εξώστες, τους λεγόμενους σερεφέ.

Η μνημειώδης πύλη και οι κομψοί μιναρέδες με τους şerefe

Στα περισσότερα ογκώδη τζαμιά υπάρχουν συνήθως κρήνες με πολλές βρύσες που χρησιμεύουν στις τελετουργικές πλύσεις πριν την προσευχή. Χαρακτηριστική αρχιτεκτονική διακόσμηση τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό των ναών είναι και οι περίφημοι σταλακτίτες που βρίσκονται σε πάρα πολλά σημεία και εξασφαλίζουν αρμονικά την μετάβαση από την μία επιφάνεια στην άλλη.

Η περιβόητη ποδαρίλα στα τζαμιά προέρχεται μόνον από μή-μουσουλμάνους. Οι μουσουλμάνοι πάντα πλένονται πριν εισέλθουν μέσα. Η κρήνη διακοσμείται με αραβουργήματα και σταλακτίτες

Ο εσωτερικός διάκοσμος με αραβουργήματα και Mukarnas (σταλακτίτες)

Ότι είναι για εμάς τους χριστιανούς οι Εικόνες, είναι για τους μουσουλμάνους η γραφή που πολλές φορές εκφράζεται με καλλιγραφίες, οι λεγόμενες hat. Αυτές οι καλλιγραφίες είναι ιερές και δεν επιτρέπεται να βρίσκονται χαμηλότερα απ'το ύψος του ανθρώπου. Επειδή υπάρχουν και ψηλά αγόρια -τρομάρα μου- σαν κι εμένα οι καλλιγραφίες αυτές βρίσκονται πραγματικά σε ύψη που είναι αδύνατον κάποιος να βρεθεί εκεί.

Το μεγαλειώδες εσωτερικό με τον τρούλο και το κεντρικό κλίτος. Τριγύρω οι ιερές καλλιγραφίες

Κομψή διακόσμηση με καλλιγραφίες και στην είσοδο του Γενί Τζαμί

Αφού έκανα τον κόπο να αφιερώσω τόσον χρόνο για διδακτική ενασχόληση με τα τζαμιά και πνευματική χαλάρωση στους χώρους τους, επιβάλλονταν η επιπλέον επίσκεψη στο γειτονικό μαυσωλείο. "Τώρα που πήρα φόρα,δε με σταματά τίποτα", σκέφτηκα χαμογελώντας και τράξηξα για το μαυσωλείο.

Γενικά η μουσουλμανική θρησκεία δεν καλοβλέπει την ίδρυση μεγαλοπρεπών τάφων. Εξάλλου κατά το παρελθόν πολλοί τάφοι παρέμεναν ανώνυμοι. Υπάρχει μία ρήση που λέει πως: "ο καλύτερος τάφος είναι αυτός που γκρεμίστηκε", θέλωντας να καταδείξει αυτήν την τάση. Παρ'όλα αυτά όμως έχουν χτιστεί καλλωπισμένα μαυσωλεία που πάντως συνδυάζουν άψογα και την απλότητα. Ένα από αυτά θα βρείτε στην ανατολική πλευρά του Γενί Τζαμί και οι 44 τάφοι που υπάρχουν εκεί μέσα αξίζουν μία μικρή στάση.

Το μαυσωλείο συνδυάζει καλλωπισμό με απλότητα

Τις προάλλες άκουσα έναν επιστήμονα να λέει πως αυτός που έχει σωστή γνώση, έχει και σωστή γνώμη. Έτσι λοιπόν κι εγώ μέσα από αυτές τις απλές μα περιεκτικές επισκέψεις στα Τζαμιά του Εμινονού πήρα μικρά μαθήματα αρχιτεκτονικής και καλλιτεχνίας που σίγουρα μου επιτρέπουν να υποστηρίξω πώς και η Οθωμανική κληρονομιά έχει να προσφέρει την δική της νότα στην πολυπολιτισμική Πολίτικη παράδοση.